Gagangay a maal-ala ti kaggo iti akin-amianan a paset ti probinsia ti Cagayan. Maysa a klase ti kabibi daytoy a sidaen nga agbibiag iti brackish water wenno salado (‘tay naap-apgad ngem iti danum-tamnay ngem di met kas kaapgad ti danum-baybay.) kuna dagiti agtartaraken iti kaggo a mabalin nga agbiag ti kaggo iti uppat agingga iti lima a tawen.
Kadawyan a dua ket gudua pulgada ngem adda dagiti nairepreport a dakdakkel pay ngem iti kadakkel dagiti kaggo. Addaanda iti napuskol a nagbukel (oval) nga ukis wenno kalub nga addaan iti sumagmamano a sagursor. Nasileng ken nalamuyot ti akin-uneg a paset ti ukis. Nabungkong dagiti babbai idinto a naak-akikid dagiti lallaki.
Masarakan dagiti kaggo kadagiti nalubo wenno kadaratan a paset ti sabangan iti asideg ti baybay a matinep iti danum wenno kadagiti pasetna a maabbatan no agugot wenno bumassit ti danum. Saan nga agbiag ti kaggo iti naad-adalem ngem lima a metro ti kaunegna a danum. Kadawyan a kadagiti kanipaan ti pagtalinaedanda gapu kadagiti lumot, nagrupsa wenno nalukneng a paset ti mula nga idanon ti layus iti ayanda ti kangrunaan a taraonda, agbiag ketdi uray no saan a kanipaan ken mabalin pay a taraknen (in captivity) babaen ti panangaramid iti assideg nga alad wenno screen.
Awan pay ti naan-anay a palawag no kasano ti panagadu dagiti kaggo ken no ania dagiti kasapulan iti aglawlaw tapno makapagitlogda. Adu ketdi dagiti agkunkuna a mairusat ti panagitlog wenno panagaduda iti panagtamnay ken panagapgad ti danum.
Mabukel ti ukis ti kaggo iti uneg ti 24 oras kalpasan ti pertilisasion. Mayakar-akar dagiti babassit pay a kaggongem no nataengandan, manmanon ti mayakar wenno makaakar pay. Pagaayat met a kanen dagiti lames, pasayan, rasa, billit ken atap a pato dagiti babassit pay a kaggo.
Nalabon ti makurimes a kaggo kadagiti asideg ti baybay a paset ti Pamplona, Abulug ken Aparri. Iti Pamplona, adda dagitay puesto nga aglako iti kaggo iti igid ti kalsada nasional a pakailaklakuan pay dagiti rasa ken ikan. Naikabil dagitoy iti nalaga a bulong ti nipa nga agduduma iti kadakkelna a pagbatayan ti presio depende ti kaadu ken kadakkelda.
Iti kaugot ti karayan ti kasayaatan a panagkurimes iti kaggo. Adda latta maala uray ania a bulan, uray matutudo. Isuna laeng ta ti kinalamiisna ti idian dagiti agala no panawen ti matutudo. Daddadakkel ketdi ti maala iti adalem ngem iti ababaw a paset ti karayan.
Agduduma ti wagas dagiti agkurimes iti kaggo. Adda dagitay karakarawaenda, adda met dagitay agusar iti kumpay a pagsawar. No addan lumanitok a nasaprud ti kumpay, ay, ket kaggo daytan! Ad-adu ketdi ti agusar iti sakada babaen ti panangibaddekda iti mapattapatta nga ayan dagiti kaggo.
Iti asideg dagiti nipa ti kaaduan a pakabirokan iti kaggo. Nakatangad dagitoy iti pitak iti kauneg a maysa agingga’t talloa pulgada.
Makaala agingga’t dua gasut a pedaso iti aramag dagiti nalaing nga agkurimes. Kaimas ti kaggo iti bulan ti Abril ken Mayo. Natabada kadagitoy a bulan.
Kas kuna dagiti aglaklako, agpaut ti kaggo iti makalawas manipud pannakaitakdangna. Maibalakad a saan a dandanuman wenno ikabil iti supot a plastic tapno saan a bumara ken malungnguop a pakatayan dagitoy. Pagtalinaeden dagitoy iti nairanta a pagyananda a naaramid iti bulong ti nipa. Saan pay nga ikainitan wenno ikabil iti napudot a lugar.
Malaksid iti pannakaaeamat ti kaggo a kas taraon, ti kalub daytoy ti maysa a paggapuan ti apog a maaramat iti mama abuklen ti gawed, apog ken bua. Iti pannakaisagana ti apog, maurnos dagiti kalub ti kaggo iti napagtutuon a napisi a nagango a kawayan sa mapuoran. Maar-aramat pay ti ukis ti kaggo a pagaramid kadagiti souvenir items.
Maipalagip pay a ti kalub ti kaggo ti maysa kadagiti kangrunaan a naaramat kadagiti pannakapempen dagiti kabiti iti pannakaipatakder dagiti simbaan ken dadduma pay a patakder idi panawen ti kastila. Kuna dagiti historiador nga adu ti napempen a kalub ti kaggo iti igid dagiti karayan ken uray kadagiti naugot a paset dagiti bagi ti danum nga inurdong dagidi nagkauna nga agindeg iti Tanap ti Cagayan tapno aramidenda nga apog.
Maysa ketdi kadagiti kangrunaan a pagpeggadan daytoy a nagbiag ti nalabes a pannakakalapda ket iti saan a matiptiped a prolusion. Ket noawan ti maisayangkat a wagas a pangrisut kadagitoy a parikut, addantola ketdi panawen a mapukaw dagiti kaggo iti Cagayan.
HOME
No comments:
Post a Comment